KAFASI GÜZEL FİLLER ya da SIKIYSA BEYAZ AYIYI AKLINIZDAN ÇIKARIN! ve ADRIANA'NIN SUÇU NE?

22 Ağustos'ta filtrelerle internette bir sürü kelime yasaklanacak. Burası Türkiye, akıllar ve işgüzarlıklar yasaklara, sansüre çalışıyor. Yasakların psikolojik etkilerine dair çok ilginç bir deney okudum.


Bir deneyde deneklerle keyifli ve rahat bir ortamda sohbet ediliyor. Her şeyi konuşmak serbest. Ardından araştırmacı bir anda diyor ki: "Lütfen daha önce olduğu gibi aklınızdan ne geçiyorsa söyleyin, ama bir istisna var. Beyaz ayıyı düşünmek yasak. Her 'beyaz ayı' dediğinizde ya da 'beyaz ayıyı' düşündüğünüzde önünüzdeki zile basın."

Normalde Coca Cola, kutuplar ya da Lost düşündüğümüz sıralar dışında beyaz ayı aklımıza kolay kolay gelmez. Ama şimdi deneklere yasaklanıyordu işte. Bu deney Trinity Üniversitesinde psikoloji profesörü Daniel Wegner tarafından 10 öğrenci üzerinde yapılmış. Deneklerden birinin düştüğü durum aşağıdaki gibi (* zile basıldığı anı gösteriyor):

Tabii şimdi düşüneceğim tek şey beyaz ayılar... Hmmm, daha önce ne düşünüyordum? Çiçekler hakkında çok düşünürsem * Beyaz ayı hakkında düşünmemek mi, bu imkansız * Bu zile bir kere basarım * ve yine basarımm * yine basarım * ve... beyaz bir ayı* tamam... Beyaz ayıyı düşünmemi engelleyecek milyonlarca şey düşünüyorum * ve yine beyaz ayı aklıma geliyor * ve yine * ve yeniden * ve yeniden * hmmm, şimdi şu kahverengi duvara bak. Düşünmemeye çalıştıkça beyaz ayıdan başka bir şey düşünemiyorum ve zile basmaktan bıktım.

Daha da beteri, bu aşamadan sonra denekler beyaz ayıyı düşünmek ve adını anmak konusunda özgür bırakıldıklarında "beyaz ayı" tam bir takıntı haline gelmeye başlamış. Prof. Wegner Yoksunluk Etkisini keşfetmiştir. Yani naçizane insan olarak bizler, bastırmaya çalıştığımız düşünceleri takıntı haline getirmekten muzdarip olduğumuzun kanıtıdır bu deney.

-----------------------------------

Zeki Triko'nun havaalanındaki mayolu kadın reklamıyla başladı her şey. Nasıl bir şeydi bu pano diye araştırırken neyle karşılaşayım istersiniz; panoda poz veren "hot" "hatunun" adı "Adriana" Karambeu. Sakın yasaklı kelimelerden "Adrianne", ta 2004'te olay olan Adriana olmasın?  Herhalde hatunun adını bilemediler ya da daha şık yazmak istediler. Şaka gibi değil mi? Sanki birileri bizimle dalga geçmek için bu ismi de katmış yasaklı kelimeler arasına. Kitapta fillerin hafızasına dair yapılan deneyler geliyor aklıma! Tabi yoksunluk etkisi deneyinde olduğu gibi, 2004'ten beri yanlış da hatırlıyor olsalar Adriana adını takıntı haline getirdiklerini düşünmek de mümkün.

Bahsettiğim deney, Kafası Güzel Filler ve En Acayip Deneyler adlı bir kitaptan. Alex Boese yazmış, Gürer Yayınları basmış. Nefis bir kapağı var. Yukarıdaki deney gibi yüzlerce acayip deneyi bu kitapta bulabilirsiniz.

Sonuçta diyeceğim o ki bizim fillerin kafası gerçekten güzel galiba. Ne kullanıyorlarsa ben de istiyorum, çünkü kendimi iyice dışarıda hissetmeye başladım.


İşte size yasaklı kelimelerin resmi belgesi (üzerine tıklayarak büyütebilirsiniz):



Yorumlar